با سلام ضمن تبریک میلاد امام زمان (ع)؛ مستدعی است در صورت امکان به این پرسش ها پاسخ دهید: ۱ـ چنانچه مالک فناوری رباتیک با استقرار ربات موجبات بیکاری کارگران را فراهم آورد، مسئله چه حکمی پیدا می کند؟ آیا در صورت احراز سوء استفاده از حق مالکیت، می توان حکم به محدودیت گستره مالکیت او نمود؟ ۲ـ در فرض بیکار شدن افراد توسط ربات، آیا مسئله می تواند از مصادیق عدم النفع قطعی الحصول باشد؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا می توان قائل به ضمان مالک یا استفاده کننده از ربات شد؟ ۳ـ در صورت استقرار ربات به جای نیروی انسانی و از دست رفتن تدریجی مشاغل انسانی و وقوع اعسار و تنگدستی گسترده، با توجه به پیامدهای منفی آن و ایجاد اختلال در نظام اقتصادی، آیا می توان مسئله را از مصادیق افساد فی الارض دانست؟ ۴ـ در صورت ورود هرگونه زیان به دیگران توسط فعل یا ترک فعل زیان بار ربات به ویژه ربات های خودمختار، با عنایت به وضع ویژه ربات که فاقد ماهیت انسانی است، مسئول جبران زیان و خسارت چه کسی است؟ ۵ـ اگر در خسارت های رباتیک، چند ربات دخیل باشند، آیا مسئولیت بر اساس میزان تأثیر رفتار هر یک از آنها است یا سبب مقدم در تأثیر ضامن است یا آخرین سبب؟ ۶ـ در خسارت های رباتیک با عنایت به عوامل انسانی شریک در خسارت، آیا می توان مسئله را از مصادیق «سبب اقوا از مباشر است» دانست؟ برای مثال وقتی استفاده کننده از ربات به دلیل نا آشنایی با شیوه استفاده از ربات سبب ایراد زیان می شود، مسئول زیان چه کسی است؟ در فرض آگاهی از شیوه استفاده حکم مسئله چیست؟ ۷ـ در فرضی که بیمه خسارت های ربات را جبران می کند، ماهیت این بیمه چیست و آیا در ضمان مؤثر است؟ برای مثال اگر مبلغ بیمه برای ترمیم خسارت باشد، آیا زیان دیده می تواند نسبت به مابقی خسارت (در فرض عدم کفاف) به عامل زیان رجوع کنذ؟ یا اینکه علاوه بر بیمه می تواند کل خسارت را مجدداً از عامل زیان دریافت نماید؟ ۸ـ در صورتی که افعال زیان آور ربات منجر به لزوم پرداخت دیه شود، آیا دیه تنها در مقام جبران خسارت است و زیان دیده نسبت به هزینه های بعدی و خسارت های مازاد بر دیه، حق مطالبه ندارد یا اینکه می توان با حاکم کردن قاعده لا ضرر بر ادله دیه حکم به جبران خسارات مازاد بر دیه نمود؟ ۹ـ آیا می توان برای ربات شخصیت مستقل به نام شخصیت الکترونیکی قائل شد و بتوان او را صاحب حق و خواهان یا خوانده دعوا قرار داد؟ ۱۰ـ به توجه به وضع خاص ربات، اثبات ضمان نسبت به او در صورت فقدان قصد امکان پذیر است، در این صورت با توجه به احکام موجود فقهی، تشبیه ربات به کدام یک از مصادیق فقهی فقدان قصد بهتر است: کودک، حیوان، برده، فرد دارای اختلال ذهنی؟ با سپاس فراوان
باسمه تعالی
پاسخ استفتاء شما :
۱_ چنانچه کارشناسان متبحر تشخیص دهند که اینگونه فناوری موجب استیصال عمومی کارگران و عقب ماندگی اقتصادی می شوند حق استفاده از آن فناوری وجود ندارد و کسانی که اقدام به گسترش و استیصال عمومی کارگران شده اند دارای تقصیر می باشند و این موضوع باید توسط کارشناسان مورد دقت قرار گرفته و نفع و ضرر و میزان هر کدام بر اساس موازین علمی بررسی شود و اگر احراز سوء استفاده شود طبق میزان تأثیر گذاری آن باید حکم مقتضی صادر شود.
۲_ چون غالبا اینگونه رباتها در کنار مضرات احتمالی منافع احتمالی هم دارد لذا باید توسط کارشناسان و متخصصان به صورت علمی بررسی شود و در صورت احراز ضرر قطعی کسانی که موجب ایجاد آن ضرر شده اند ضامن خواهند بود.
۳_حکم به افساد فی الارض در اینگونه موارد مشکل است.
۴_در فرض احراز ضرر و زیان کسانی که مسبب این اضرار بوده اند ضامن هستند.
۵_ در فرض احراز سبب نسبت وارد آمدن اضرار توسط هر ربات سنجیده شده و چنانچه مسبب عرفا اقوی باشد او ضامن خواهد بود.
۶-در اینگونه موارد کسانی که مسبب ایجاد ضرر هستند به مقدار نسبت ایراد ضرر و زیان ضامن هستند و باید اصل ایراد ضرر با موازین علمی اثبات گردد.
۷_به مقدار مازاد بر خسارت جبران شده توسط بیمه ( در فرض احراز ضرر) میتواند به زیان زننده مراجعه کند.
۸_اگر ربات موجب خسارت بدنی موجب دیه شود صرفا باید دیه پرداخت شود مگر احراز خسارت دیگری غیر از خسارت بدنی به استفاده کننده شود.
۹_در انیگونه موارد مالک ربات ضامن خسارات می باشد.
۱۰_مالک ربات مقصر خسارات احراز شده است.