باسلام و تحیت احتراماً نظر به شکل¬گیری مفهومی تحت عنوان «رمزارز»ها در قالب ابزارهای تکامل¬یافته¬ی نظام پرداخت و حوزه¬ی فناوری مالی به¬عنوان یکی از مصادیق مسائل مستحدثه در زمینه¬های پولی، مالی و فناوری اطلاعات، خاطر عالی را در خصوص بذل توجه به نکات ذیل الاشاره تصدیع می¬دهد: «ظهور فناوری رمزارزها و کارکردهای جانبی پیرامون آن¬ها، الگوهای سنتی حکمرانی بر نظام اقتصادی جوامع را دگرگون ساخته و دولت¬ها را ذیل هدف همگام¬سازی سیاست¬های مورد نظر با فناوری¬های روز و نیازهای جامعه، نیازمند اتخاذ تصمیمات دقیق، علمی، کارشناسی شده، به¬موقع و همه¬جانبه در خصوص ابعاد مختلف این پدیده نموده است. رمزارزها در حقیقت خود، ابزاری نوین جهت خدمات پرداخت و انجام تراکنش¬های مالی می¬باشند. این تراکنش¬ها از امنیت بسیار بالایی برخوردار می¬باشند. رمزارزها همچنین نیاز به نهاد ثالث (بانک¬ها) جهت انجام تراکنش را مرتفع می¬نمایند. بحث¬های فقهی ابتدایی پیرامون رمزارزها شکل گرفته است که عمدتا شامل مباحثی از جمله مالیت داشتن، غرری بودن، ضرر و ضرار برای جامعه، تضعیف نظام اسلامی و مفاسد اقتصادی و … می شوند که در ادامه به اختصار هرکدام از این مباحث طرح شده است. • مالیت داشتن همانطور که مستحضر هستید عمده بحث در این زمینه و تشخیص آن عرفی بوده و عمدتا به مواردی که در آن عقلا عرفا مالیت را برای چیزی تشخیص دهند و حاضر باشند در قبال آن مال پرداخت کنند عنوان مالیت صدق می کند. ممکن است مطرح شود که در زمان حال معامله رمزارزها با ارزش بالایی در حال انجام است و لذا مالیت داشتن آنها از امور بدیهی است اما نکته¬ای که باید مورد توجه قرار داد این است که افراد جامعه با چهار رویکرد عمده، رمزارزها را مورد استفاده قرار می¬دهند: گروه نخست: بر ویژگی¬های فناوری رمزارزها و کارکردهای آن واقف هستند و از این فناوری با هدف استفاده از نقاط قوت آن از قبیل رفع اثر اختلاف نرخ تبدیل ارزهای بین¬المللی (چون دلار، یورو و… به ریال و بالعکس)، اجتناب از پرداخت کارمزدهای بانکی و کاهش زمان انجام تراکنش¬ها، عدم امکان انسداد و برگشت¬ناپذیری وجوه و همچنین بهره¬گیری از خدمات آن از قبیل قراردادهای هوشمند و… استفاده می¬نمایند. البته این گروه تعداد بسیار اندکی از فعالین این حوزه را شامل می شوند و عمده افراد حاضر در این عرصه از گروه های بعدی به شمار می روند. گروه دوم: افرادی که ماهیت ناشناس بودن رمزارزها را مد نظر قرار داده و با هدف مخفی کردن ردّ تراکنش-های خود، از رمزارزها برای دور زدن فرآیندهای قانونی استفاده می¬کنند. گروه سوم: با توجه به نوسان قیمت رمزارزهای مختلف (به¬غیر از رمزارزهای باثبات) متأثر از سازوکار عرضه و تقاضای شکل گرفته در بازار، برخی افراد بدون هیچ دانش فنی نسبت به ابعاد مختلف و قابلیت¬های رمزارزها، صرفاً با هدف کسب سود و بدون مشارکت در هرگونه تولید ارزش، در زمینه¬ی رمزارزها سرمایه¬گذاری می¬نمایند که ممکن است منجر به سود شود و یا ممکن است حتی فردرا متحمل ضررهای قابل ملاحظه¬ای نماید. گروه چهارم: افرادی هستند که براساس تفکر دنباله¬رو و به تبعیت از عرف جامعه¬ی اطراف خود و بدون هیچ چشم¬اندازی وارد دنیای رمزارزها می¬شوند. در نتیجه سوالی که مطرح می شود این است که آیا می توان فعالین این حوزه را عقلا دانست و طبق این نظر برای رمزارزها مالیت در نظر گرفت؟ • غرری بودن توجه به ماهیت و اعتبار رمزارزها ابهاماتی را در مورد غرری بودن آن ها به ذهن متبادر می سازد. چرا که بر خلاف پول های اعتباری که اعتبار خود را از دولت¬ها می¬گیرند به گفته فعالین و طراحان اصلی این پدیده، اعتبار رمزارزها از خود شبکه و ماهیت آن ها است. لذا هیچ دولت و حکومتی رمزارزها را پشتیبانی نمی کنند و امکان از بین رفتن یک شبه و در لحظه برای این پدیده های نوظهور قابل تصور است. به ادعا طراحان، شبکه های پشتوانه رمزارزها از قدرت و امنیت بسیار بالایی برخوردار هستند و قابلیت رد و هک شدن این سیستم ها وجود ندارد. اما با توجه به اینکه این شبکه ها عمدتا باز هستند و قابلیت ایجاد تغییرات با رای اکثریت در آنها قابل انجام است در نتیجه در بلند مدت حتی برای وجود قواعد ثابت در یک شبکه نیز تضمینی وجود ندارد و قوانین موجود در آن به راحتی قابل تغییر هستند. از طرفی به دلیل نوسان قیمتی بسیار بالایی که رمزارزها دارند احتمال از بین رفتن کل دارایی در لحظه وجود دارد و ممکن است رمزارزی که تا چند لحظه پیش با ارزش و قیمت بسیار بالایی در حال معامله بود در آینده بسیار نزدیک کلا از اعتبار ساقط شود و کل ارزش خود را از دست بدهد. • ضرر و ضرار انجام فرآیند استخراج رمزارزها نیاز به مصرف بسیار بالای برق دارند که این مصرف برای جامعه اسلامی مشکلاتی به همراه دارد و باعث شده است که مصرف برق توسط بخش خانگی و حتی بخش صنعتی کشور نیز دچار مشکلاتی شود که نمونه آن در تابستان امسال مشهود بود. • نفی سبیل با توجه به اینکه هیچ پلتفرم داخلی به صورت رسمی در این حوزه فعالیت نمی کند، لذا انجام معاملات در این زمینه نیازمند تهیه ابتدایی رمزارزها از صرافی¬های بین المللی است. حتی پلتفرم هایی که هم اکنون و به صورت پراکنده در داخل کشور فعالیت دارند برای تهیه رمزارزهای خود اقدام به ساخت کاربری های جعلی در صرافی¬های خارجی می کنند و از این طریق رمزارزهای مورد نیاز کشور را خریداری می کنند. لذا همواره قانون گذاری این زمینه در خارج از مرزهای جغرافیایی کشور در حال انجام است. برای نمونه اخیرا صرافی بایننس که یکی از صرافی های بزرگ بین المللی فعال در این حوزه شناخته می شود بیان کرده است که کلیه حساب های کاربری مرتبط با ایرانیان را به زودی به حالت تعلیق در خواهد آورد. لذا امکان از بین رفتن دارایی های ایران در این صرافی ها همواره وجود دارد. جدای از این بحث حکمرانی این صرافی ها اصلا در اختیار کشور ایران نیست و افراد فعال در این زمینه باید تابع تمامی قوانین و قواعد موجود رفتار کنند. این قواعد و قوانین شامل تمام قوانین بین المللی از جمله FATF و هر قانون دیگری که ساختار صرافی بین المللی اعمال کند نیز می شود. در نتیجه همواره شبهه سلطه بیگانگان بر دارایی رمزارزی کشور در این حوزه وجود دارد. فلذا با عنایت به ذوابعاد بودن این فناوری و تبعات متفاوت و منحصر به¬فرد هر بعد آن، بررسی موارد ذیل از حیث تطابق با موازین شرع مقدس، مورد استدعاست. سوال۱) استفاده از رمزارزها (خرید، فروش و نگهداری) با توجه به اینکه مالیت داشتن یا نداشتن آن¬ها از مسائلی است که هنوز حل نشده است، چه حکمی دارد؟ سوال۲) • استفاده¬ از رمزارزها توسط بانک¬ها و مؤسسات مالی به¬منظور استفاده از خدمات آن همچون قراردادهای هوشمند، فناوری زنجیره¬بلوکی برای ایجاد شفافیت بیشتر و… چگونه می¬باشد؟ • استفاده¬ از رمزارزها توسط بانک¬ها و مؤسسات مالی به¬منظور هدایت سرمایه¬های افراد که نزد بانک سپرده شده است، به¬منظور سودآوری بیشتر که ممکن است به اتلاف سرمایه¬ی عمومی (با توجه به نوسان بالای قیمت رمزارزها) منجر شود، دارای چه حکمی می¬باشد؟ سؤال۳) تحصیل رمزارز برای کاربران آن، از دو طریق امکان¬پذیر است: نخست مبادله و خریداری نمودن آن از سایر کاربران که توضیحات مربوط به آن در بخش پیشین ارائه گردید و دیگر، فرآیند استخراج است که طی این فرآیند، استخراج کننده ضمن ارائه¬ی خدمت به سایر اعضاء فعال در شبکه از قبیل تأیید تراکنش¬ها و… تعداد مشخصی رمزارز در قبال خدمت خود دریافت می¬نماید. این فرآیند از طریق راه-اندازی یک دستگاه استخراج (که به آن استخراج فردی می¬گویند) و یا استقرار مجموعه¬ای از تجهیزات مخصوص استخراج (مزارع استخراج)، امکان¬پذیر است. با توجه به این¬که استقرار هر نوع دستگاه استخراج، مستلزم مصرف بالای برق می¬باشد، استقرار دستگاه استخراج در بعد فردی و خانگی موجب سوء استفاده از یارانه¬ی برق خانگی می¬باشد و علاوه بر آن، دشواری¬های نظارتی را نیز برای نهادهای نظارتی در ابعاد مختلف امنیتی، اقتصادی و… در بر خواهد داشت. همچنین استقرار مزارع استخراج نیز دارای ابعاد گوناگونی از قبیل فراهم نمودن زیرساخت، تخصیص برق، زمین، تجهیزات خنک کننده و… می¬باشد که در این مقیاس، عواید حاصل از استخراج نیز افزایش خواهد یافت. بر این اساس: ۱. استخراج رمزارز از حیث تطابق با موازین شرع مقدس، چگونه می¬باشد؟ در صورت مثبت بودن پاسخ سوال فوق: ۲. استخراج در مقیاس خانگی چگونه خواهد بود؟ ۳. راه¬اندازی مزارع استخراج چگونه خواهد بود؟ ۴. تغییر کاربری واحدهای تولیدی و کشاورزی به مزارع استخراج به¬منظور استفاده از یارانه¬ی برق صنعتی و کشاورزی برای سودآوری بیشتر فرآیند استخراج چگونه خواهد بود؟ سؤال۴) با توجه به این¬که فرآیند استخراج رمزارز، مستلزم به¬کارگیری تجهیزات ویژه می¬باشد، تولید، واردات و عرضه¬ی تجهیزات مرتبط با صنعت استخراج چگونه می¬باشد؟ سؤال۵) عرضه اولیه¬ی رمزارز، نوعی از سرمایه¬گذاری با استفاده از رمزارزهاست. این فرآیند را به¬طور معمول، نوعی از تأمین مالی جمعی به¬شمار می¬آورند. در فرآیند عرضه¬ اولیه، فرد یا گروه خاصی ایده¬ی خود که نیاز به تأمین سرمایه جهت راه¬اندازی دارد را، طی یک سپید¬نامه (طرح توجیهی پروژه) در اختیار عموم افراد قرار می¬دهد و سرمایه¬ی مورد نیاز خود را به¬صورت رمزارز و یا پول¬های رایج گردآوری می¬نماید. پس از جذب حداقل سرمایه¬ی مورد نیاز، فعالیت خود را آغاز می¬نماید و واحدهای رمزارز منتشر شده توسط این گروه در ازای سرمایه¬ی جذب شده، به¬منزله¬ی سهم دارنده-ی رمزارز یادشده از پروژه¬ی مورد نظر می¬باشد. بر این اساس، عرضه اولیه¬ی رمزارز چگونه خواهد بود؟ سؤال۶) با توجه به ساختار شفاف فناوری زنجیره¬بلوکی در صورت استفاده و مدیریت صحیح آن، تعریف توکن¬هایی بر بستر غیر متمرکز، مبتنی بر انواع دارایی¬ها و استفاده از آن¬ها به¬عنوان شکل نوینی از اوراق بهادار در بازار سرمایه چگونه خواهد بود؟