شخصى در جريان معاملات مختلف با شركت غير دولتى چند عدد چك از آن شركت در اختيارش قرار گرفته، در حالى كه شركت فكر مىكرد معادل مبلغ آن چك¬ها را كه مجموعاً پانزده ميليون و نيم است به اين شخص بدهكار است، ولى خود اين شخص مىدانست و اعتراف دارد كه طلب ندارد و شركت پول بدهكار نيست، اين شخص در اثر نياز شديد به مغازهاى، مغازهاى را جمعا به مبلغ شانزده میلیون تومان میخرد و چکهای شرکت را بابت خرید مغازه میدهد و مقداری هم از مال خود میگذارد حال این سئوالات مطرح می شود: الف – به وسیله چك¬هايى كه طلب واقعى وى از شركت نبوده اين مغازه خريدارى شد، آيا اين شخص مالك مغازه مىشود يا خير؟ ب – براى خروج اين شخص از بدهى به شركت، آيا پرداخت همان پانزده ميليون و نيم كفايت مىكند، يا اين كه در اين مدّت چهار سال كه پول شركت را تصاحب كرده به صورت خريد مغازه وظيفه ديگر دارد؟ ج – در اين مدّت چهار سال، بعضى از صاحبان سهام شركت، سهام خود را فروختهاند و يا مردهاند، آيا نسبت به آنان چه وظيفهاى دارد و اگر به همان دفتر و مدير عامل شركت به حساب شركت بدهى خود را پرداخت كند، كافى است؟ د – كسانى كه جديداً از اين شركت سهام خريدارى كردهاند، آيا آنها هم بهرهاى از اين پول خواهند داشت؟
باسمه تعالی پاسخ استفتاء شما: الف – اگر معامله به صورت كلّى واقع شده، يعنى مغازه را خريد و بعداً در پرداخت ثمن، چك و پول نقد را تحويل داده، در اين صورت تمام مغازه مال خودش است و اگر به عين مبلغ چك¬ها و پول نقد، معامله نموده معامله فضولى است و بستگى به اجازه شركت دارد و فقط نسبت به سهم خودش مالك مىشود.
ب – در دَين هر مبلغ كه انسان در تاريخ معيّن ذمّهاش مشغول و بدهكار مىشود، مادامى كه آن مقدار از ماليّت به صورت فاحش ارزش خود را از دست نداده باشد همان مقدار را بدهكار است، در غير اين صورت بايد مصالحه نمايند.
ج – البتّه وظيفه شخص، دادن بدهى خود به شركت است، ولى شركت در مقابل كسانى كه سهام خود را فروختهاند، اگر به طورى خريده باشد كه هرگونه خسارات و اشتباهات بعهده شركت باشد، در اين صورت چيزى به آنان نمىرسد و الاّ آنها هم اگر در زمان برداشت پول سهم داشتهاند از اين پول سهم مىبرند، همچنان كه ورثه متوفيّات سهم مىبرند.
د – ظاهراً ضابطه در خريد سهام ملاحظه سود از زمان خريد صاحبان سهام مىباشد و اگر به اين صورت باشد پس كسانى كه خريد سهامشان بعد از اين بوده بهرهائى از اين پول ندارند و الاّ طبق ضوابط همان شركت بايد عمل شود. والّله العالم.